Ineens overkomt het je; een moment waarin je erachter komt dat er iets gênants is gebeurd. Je adem stokt, je hartslag schiet naar 200, adrenaline giert door je lijf. Je voelt je wangen gloeien. Je kan alleen nog maar aan dit moment denken, niets anders lijkt meer belangrijk. Je gaat direct na wie er naar je kijkt, wie je beoordeelt… Je ervaart schaamte.
Schaamte. Iedereen kent het, iedereen is bang om erover te praten en hoe minder we erover praten, hoe meer grip het op ons leven heeft.
Wat is schaamte?
Schaamte is één van de meest onderzochte emoties binnen de psychologie.
De Amerikaanse Brené Brown is expert op het gebied van kwetsbaarheid, moed, authenticiteit en schaamte. Brown deed jarenlang onderzoek naar deze onderwerpen. Zij omschrijft schaamte als:
“De enorm pijnlijke ervaring die je hebt als je gelooft dat er iets mis met je is waardoor je het niet waard bent om geliefd te zijn en erbij te horen.”
Andere omschrijvingen die schaamte proberen te vatten zijn onder andere: ontmaskerd worden, afgewezen worden, een donker gevoel in je maag hebben, een ondraaglijk gevoel ervaren of een hekel aan jezelf hebben.
De omschrijvingen mogen dan anders zijn, de kern blijft hetzelfde:
Schaamte is één van de meest heftige gevoelens die we kunnen hebben als mens.
Wat is schuldgevoel?
Had ik nou maar... Of had ik nou maar niet… Het komt vast omdat ik…
Schuldgevoel. Een vorm van emotionele pijn die veel voorkomt. Je denkt dat je iets verkeerd doet of hebt gedaan, tekortgeschoten, misschien tegenover een ander, per ongeluk of niet.
Een schuldgevoel ontstaat als je het gevoel hebt dat je in jouw ogen (of in de ogen van iemand anders) iets fout hebt gedaan. Je schuldgevoel voelt vaak als falen en je kunt daarbij, net als bij schaamte, bang zijn dat anderen niet meer van je zullen houden.
Terecht of onterecht?
Schaamte is het gevoel dat je zelf faalt, terwijl schuld meer gaat over je gedrag. In die zin is schuld een constructievere emotie. Mensen met schuldgevoel hebben de neiging hun daden goed te maken. Schaamte daarentegen is bedreigend voor je identiteit en leidt daardoor eerder tot je terugtrekken en jezelf minachten. We kunnen wel stellen dat schaamte nooit terecht is, daarvoor is het te toxisch.
In sommige gevallen kan het ervaren van schuld ervoor zorgen dat je leert van eerdere gedane acties. Hier constructief mee omgaan kan je relaties beschermen en verbeteren.
Maar in andere gevallen is het ervaren van schuldgevoelens niet terecht, totaal niet terecht zelfs. Gevoelens van schaamte en schuld komen helaas veelvuldig voor bij vrouwen die een miskraam of ander verlies in de zwangerschap hebben meegemaakt. Misschien herken je dit bij jezelf. Of denk je, als je het niet hebt meegemaakt: ‘hoe dan?!?’ In beide gevallen, lees vooral even door.
Schuldgevoelens en zwangerschapsverlies
Het krijgen van een miskraam roept bij veel vrouwen schaamte- en schuldgevoelens op.
Schuld ten opzichte van de partner, omdat je geen gezond kind hebt kunnen geven. Schuldig naar een ander kind, omdat er geen broertje of zusje komt. Of naar ouders, omdat zij nu geen opa en oma worden.
Veel vrouwen zoeken ook de schuld bij zichzelf: had ik nou maar niet dat wijntje gedronken, had ik die zware sportles nou maar overgeslagen, had ik maar wat rustiger aan gedaan op werk.
Vanuit deze onterechte schuldgevoelens, het gevoel dat je lichaam gefaald heeft, dat je als vrouw faalt, ontstaat vaak ook weer schaamte.
Schaamtegevoelens en taboes
Uit een enquête van Ouders van Nu onder 800 lezers komt naar voren dat 65,4% van de vrouwen na een miskraam psychische naweeën ervaart, zoals depressieve klachten, angstgevoelens of een burn-out. Een miskraam kan dus een langere impact hebben op je gemoedstoestand.
Van deze 65%, zoekt 20% na verloop van tijd professionele hulp.
Waarschijnlijk speelt het taboe op zwangerschapsverlies hier een rol. Dit taboe ligt tegenwoordig niet meer zozeer op het doormaken van een miskraam. Het wordt best veel gedeeld en de maatschappij begint er aan te wennen dat hier over gesproken wordt. 89% van de vrouwen uit het onderzoek deelt het als het haar overkomt.
Waar de schaamte voornamelijk zit, is praten over de psychische impact die het kan hebben. Het is al een hele stap dat we het hebben over zwangerschapsverlies, maar we schromen nog om echt open te zijn over wat dat met ons doet. Welke klachten we ervaren, welke gedachten ons parten spelen en wanneer we zomaar overvallen worden door verdriet. Zo blijft de impact nog steeds verborgen. En dat is nu juist de sleutel naar herstel, de impact van een miskraam en de eventuele schuld- en schaamtegevoelens ruimte geven.
Reacties vanuit de omgeving
Naast het niet horen van andere, vergelijkbare verhalen, is de reactie vanuit de omgeving vaak een factor die meespeelt bij het niet bespreekbaar maken van de impact en daarmee het in stand houden van schaamte en schuldgevoelens.
De meeste reacties komen vanuit de beste intenties, maar dat maakt de schade die ze doen niet minder. Een kleine bloemlezing van wat er zoals gezegd wordt: volgende keer beter! Gelukkig weet je nu dat je zwanger kan worden. Je moet er niet zoveel mee bezig zijn, dan gaat het volgende keer vast goed. De eerste pannenkoek mislukt altijd. Juist fijn dat de natuur het zo regelt. Ah joh, het was nog niks gelukkig. Gelukkig heb je al kinderen.
Allemaal goedbedoelde opmerkingen die je niet wil horen als je net zo’n verlies hebt doorgemaakt. En dan lijkt zwijgen vaak de enige uitweg. Laat dat nou precies zijn waar schaamte en schuld goed bij gedijen…
Tips om schaamte de kop af te bijten
Wil je af van die schaamtegevoelens? Begin dan met onderstaande acties:
1. Toon moed en zoek contact!
Schaamte gedijt goed bij geheimhouding. De enige manier om schaamte te bestrijden is door je ervaring te delen met iemand die het verdiend om erover te horen; iemand die van je houdt of een professional die je kan helpen om te herstellen.
2. Praat tegen jezelf zoals je tegen een dierbare zou doen
Het is menselijk om gevoelens van schaamte te hebben. Als een dierbare je zou vertellen over zijn of haar schaamte, ga je hier (neem ik aan) liefdevol mee om. Dan luister je en toon je empathie door aan te geven dat je het gevoel herkent. Waarom dan zo streng voor jezelf?
3. Zie onder ogen waar je schaamte zit
Als je je schaamte wegstopt, blijft het aan je knagen en kun je het niet loslaten. Zie je onder ogen wat er is gebeurd, dan kan je het verhaal van schaamte gaan afsluiten. En krijg je ruimte om te kiezen hoe je met een situatie omgaat. Carl Jung zei al: ‘Ik ben niet wat mij is overkomen. Ik ben wat ik besloot te worden.’
Op naar een schaamteloos leven!
Makkelijk gezegd, ik hoor het je denken. En weet je? Het ís ook makkelijk, je hoeft alleen maar een paar woorden uit te spreken.
Daar is wel moed voor nodig. Je hoofd in de bek van de draak steken en die gevoelens van schaamte bestaansrecht geven. Ik weet zeker dat je dat kan, je hebt al voor grotere vuren gestaan. Je toekomstige ik is je dankbaar!
Omdat ieder kind erbij hoort
Gun jij jezelf, je vriendin, familielid, collega of werknemer de juiste aandacht en begeleiding voor het verlies van een (prille) zwangerschap?
Wil je meer weten over schaamte en schuldgevoel rondom zwangerschapsverlies, de impact van verlies, het coachingstraject of over mij? Stuur me een bericht, dan kunnen we het er over hebben.